Biến đổi khí hậu và phát thải khí nhà kính (GHG) là những vấn đề môi trường toàn cầu quan trọng mà tất cả các tổ chức và quốc gia phải đối mặt. Để đối phó với những thách thức này, việc kiểm kê và quản lý khí nhà kính trở nên cực kỳ quan trọng. ISO 14061, một phần của bộ tiêu chuẩn ISO 14000 về quản lý môi trường, cung cấp hướng dẫn cụ thể về quy trình kiểm kê GHG. Bài viết này sẽ phân tích quy trình kiểm kê khí nhà kính theo ISO 14061, bao gồm các yêu cầu, bước thực hiện và các lợi ích của việc áp dụng tiêu chuẩn này.

ISO 14061: Tổng quan

ISO 14061 bao gồm ba phần chính:

1. ISO 14061-1: Cung cấp các yêu cầu và hướng dẫn cho tổ chức trong việc thực hiện kiểm kê và báo cáo phát thải GHG.
2. ISO 14061-2: Đưa ra hướng dẫn về định lượng, giám sát và báo cáo cho các dự án giảm phát thải GHG.
3. ISO 14061-3: Cung cấp các yêu cầu và hướng dẫn cho việc xác nhận và thẩm định các báo cáo và dự án GHG.

Bước 1: Xác định ranh giới Tổ chức và hoạt động

Bước đầu tiên trong quy trình kiểm kê GHG là xác định ranh giới tổ chức và hoạt động, bao gồm:

• Ranh giới tổ chức: Quyết định phạm vi của tổ chức được kiểm kê. Có hai phương pháp chính là kiểm kê theo quyền sở hữu (ownership) và kiểm kê theo quyền kiểm soát (control).
• Ranh giới hoạt động: Xác định các hoạt động cụ thể của tổ chức cần kiểm kê, bao gồm các hoạt động trực tiếp (như sản xuất) và gián tiếp (như tiêu thụ năng lượng).

Bước 2: Thu thập Dữ liệu và Định lượng Phát thải GHG

Việc thu thập dữ liệu chính xác và đáng tin cậy là nền tảng của một kiểm kê GHG hiệu quả. Các nguồn dữ liệu có thể bao gồm:

• Dữ liệu hoạt động: Sản lượng sản xuất, tiêu thụ năng lượng, và sử dụng nguyên liệu.
• Yếu tố phát thải: Sử dụng các yếu tố phát thải được công nhận để tính toán lượng GHG từ dữ liệu hoạt động.

Công thức cơ bản để tính toán phát thải GHG là: $\text{Phaˊt thải GHG}=\text{Dữ liệu hoạt động}\times \text{Yeˆˊu toˆˊ phaˊt thải}$

Bước 3: Xác định và Phân loại Phát thải GHG

ISO 14061 yêu cầu phân loại phát thải GHG thành ba phạm vi:

• Phạm vi 1 (Scope 1): Phát thải trực tiếp từ các nguồn thuộc quyền sở hữu hoặc kiểm soát của tổ chức (như đốt nhiên liệu trong lò hơi).
• Phạm vi 2 (Scope 2): Phát thải gián tiếp từ việc tiêu thụ điện năng mua ngoài.
• Phạm vi 3 (Scope 3): Phát thải gián tiếp khác không thuộc phạm vi 2, bao gồm phát thải từ chuỗi cung ứng, vận chuyển và xử lý chất thải.

Bước 4: Tính toán Tổng Phát thải GHG

Sau khi thu thập dữ liệu và phân loại phát thải, bước tiếp theo là tính toán tổng phát thải GHG cho tổ chức. Các bước chính bao gồm:

• Cộng dồn phát thải theo phạm vi: Tổng hợp phát thải từ từng phạm vi.
• Báo cáo tổng phát thải: Cung cấp một bức tranh tổng quan về tổng phát thải GHG của tổ chức.

Bước 5: Xác nhận và Báo cáo

ISO 14061-3 đưa ra các yêu cầu cho việc xác nhận và thẩm định các báo cáo GHG. Điều này bao gồm:

• Xác nhận nội bộ: Tổ chức tự đánh giá tính chính xác và đầy đủ của báo cáo GHG.
• Thẩm định bên ngoài: Sử dụng các tổ chức thẩm định độc lập để xác nhận tính chính xác và minh bạch của báo cáo.

Bước 6: Cải thiện và Giảm phát thải

Mục tiêu cuối cùng của kiểm kê GHG là xác định cơ hội giảm phát thải và cải thiện hiệu suất môi trường. Các biện pháp cải thiện có thể bao gồm:

• Tối ưu hóa quy trình sản xuất: Giảm thiểu lãng phí năng lượng và nguyên liệu.
• Sử dụng năng lượng tái tạo: Chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo.
• Cải thiện quản lý năng lượng: Thực hiện các chương trình quản lý năng lượng hiệu quả.

Lợi ích của Kiểm kê GHG theo ISO 14061

Kiểm kê GHG theo ISO 14061 mang lại nhiều lợi ích cho tổ chức:

• Tuân thủ quy định: Đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về môi trường.
• Quản lý rủi ro: Xác định và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu.
• Tăng cường uy tín: Nâng cao uy tín và hình ảnh của tổ chức trong mắt các bên liên quan.
• Hiệu quả kinh tế: Tìm kiếm cơ hội tiết kiệm chi phí thông qua quản lý năng lượng hiệu quả.

Thách thức và Giải pháp

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc thực hiện kiểm kê GHG cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm:

• Thu thập dữ liệu chính xác: Đòi hỏi hệ thống quản lý dữ liệu hiệu quả và đáng tin cậy.
• Phân loại phát thải: Đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về các nguồn phát thải và phương pháp tính toán.
• Xác nhận và thẩm định: Cần có nguồn lực và kinh phí để thực hiện các quá trình xác nhận và thẩm định độc lập.

Thực hành tốt trong Kiểm kê GHG

Một số thực hành tốt có thể giúp cải thiện quy trình kiểm kê GHG bao gồm:

• Đào tạo và nâng cao nhận thức: Đảm bảo rằng nhân viên hiểu rõ về quy trình và tầm quan trọng của kiểm kê GHG.
• Sử dụng công nghệ: Áp dụng các công nghệ quản lý dữ liệu và phân tích để cải thiện độ chính xác và hiệu quả.
• Hợp tác và tham gia: Tăng cường hợp tác với các bên liên quan và tham gia vào các chương trình giảm phát thải GHG quốc gia và quốc tế.

Kiểm kê khí nhà kính theo ISO 14061 là một quy trình toàn diện và khoa học, giúp tổ chức quản lý và giảm thiểu phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả. Việc tuân thủ ISO 14061 không chỉ giúp tổ chức tuân thủ các quy định pháp luật, mà còn mang lại nhiều lợi ích kinh tế và xã hội, góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong việc chống biến đổi khí hậu. Để đạt được hiệu quả cao nhất, các tổ chức cần thực hiện kiểm kê một cách nghiêm túc, đảm bảo tính chính xác của dữ liệu và luôn tìm kiếm cơ hội cải thiện quy trình và giảm phát thải GHG.